martes, 23 de xuño de 2015

Litha ou san Xoán


  Litha é para min máis que a noite máis longa do ano, o solsticio de verán... os días a medrar e mil sortilexios. Fume, sardiñas, festa... San Xoán!
 Dende tempos esquecidos, toda civilización celebrou a festa da vida, o triunfo da luz sobre as tebras, e hoxe seguimos festexando o latexo vital do planeta, a voltas, bailando no universo mentres nós danzamos alleos a todo cientifismo, botando herbas aromáticas na auga e cuspindo no lume para alonxar a maligna influencia das meigas.
  Hoxe festexo a Litha con máis forza, coa ledicia desbotada que provoca a paixón; coa gratitude por poder traspasar o lume novo da man dun san Xoán amoroso e ocultamente sentimental.


xoves, 21 de maio de 2015

María do Carme Kruckenberg na memoria


  Admiro a poesía de María do Carme Kruckenberg dende hai tempo. Admiraba a súa imaxe de muller resolta e de mundo, que superaba a imaxe da poeta etérea e espiritual a que estamos acostumados. Muller de carácter, viaxeira impenitente alén mar,  parecía imposible imaxinar que por ela pasaba o tempo; a súa contemporaneidade era para min a proba de que existen persoas con selo de modernidade permanente. Esa que nunca pasa de moda. A poesía de María do Carme, fascinante, natural, sen forzar imaxes, provoca no lector a inmediata anagnórise que supón recoñecerse no sentir, pero tamén na palabra directa que acerta de pleno no pensamento. Dende a crítica social, de A sombra ergueita, ata a máis intimista de Poemas sen resposta, a autora bate no esencial. Remexe na nosa conciencia coa mesma claridade que a luz da mañá. Con versos que, disfrazados de sinxeleza, agochan un conceptismo latente. Profundos pensamentos que quedan esvaecidos detrás das liñas.
                                       
                                            "Dóenme os cravos do tempo
                                             día e noite
                                             porque xa me inventaches,
                                             e a min crávanseme
                                             esas horas que se perden
                                             cando non te sinto"

  Amiga da elite intelectual da xeración do 27, de artistas varios, como Buero Vallejo ou Carlos Barral, devoradora de paisaxes dende a Arxentina ao Caurel de Novoneyra, amante da liberdade como eixo vital, e escritora vocacional, na década dos 80, a autora reinvéntase, "inventa o amor e a vida para non morrer", e recupera a herdanza da lírica medieval galega en obras como Cantigas para un tempo esquecido.

 Desa obra escollín este fragmento para que disfrutedes dos versos desta muller libérrima:

                                                   MEU amor, meu amante, meu amigo
                                                   Quero compartir contigo o feitizo
                                                   e tremelar polas follas verdecidas
                                                   da túa mirada no río.

 E do medievo pasando por diferentes etapas, María do Carme Kruckenberg, achegounos ata o século XX, ao mundo do Jazz, en poemas adicados a grandes músicos como "Louis Amstrong na invisibilidade da noite"; esta muller incríbel percorreu temáticas, tempos e tendencias para non deixar impasible ao lector.
 E percorrendo todo o mundo de cando en vez voltaba a Galicia, ao seu Vigo natal, para retomar forzar e voar. Así queda patente o seu amor á Terra, en versos de permanencia sentida coma esta declaración,
     "Todo o meu ser está ligado á Terra, / sábeme a Terra todo na memoria, /
         Terra o camiño,  Terra a miña historia, / Terra esta voz que no deserto berra."

     Foise un día de maio. Na primavera galega.
                             
    "Amo a vida a morrer". Así permanece na nosa memoria.


 (Recomendo a biografía elaborada por Mercedes Queixas Zas, intitulada Vivir, unha aventura irrepetíbel, coa que me sorprendín e disfrutei coñecendo máis fondamente a María do Carme Kruckenberg).


venres, 16 de xaneiro de 2015

Carta de Brenda a José Luis Alvite no día do seu pasamento.



 Querido José Luis:
 Escríboche a vinte e tantos anos de ti, cando xa pasaron máis de vinte anos daqueles cafés na  mesiña redonda de mármore, aquela dende a que se vía san Fiz de Solovio pola fiestra, na semioscuridade da sobremesa do inverno. Ti eras un home misterioso, envolto nunha nube de fume, que lía ou  escribía notas nun caderno, e eu una adolescente de quince anos, que curiosa revoloteaba ó teu redor, conversando de todo o meu pequeno mundo e de todas as miñas grandes inquedanzas. Eras un gran escoitador. Un xornalista tranquilo. Sabías facer a pregunta breve e agardar en longos silencios unha resposta que ás veces enfiaba outra e outra desfacendo un novelo infindo.  Así en conversas tarde a tarde fomos envolvendo unha extraña amizade, entre dous desiguais. Ocultabas a ollada detrás das gafas. O rostro barbado e os dedos amarelos do cigarro constante, xa parte de ti. Lémbraste? son a nena das monxas, aquela que che contaba os pormenores cotiás dun internado anacrónico, con quen sorrías descubrindo divertidas anécdotas, e con quen falabas de ti mesmo con poucas palabras e moita forza na mirada, aquela mirada que se desdibuxaba entre tabaco e algunha bágoa, un mínimo reflexo de nostalxia ou emoción, que nalgunhas ocasións se intuía.
 Despois fíxenme universitaria, empecei a vivir aventuras, outear o mundo novo que se abría para min, con fame de vida e de liberdade, e desaparecemos.
 Sete anos despois, sucedeu o reencontro. Era unha tarde de setembro do 2001, ás catro da tarde na redacción deserta dun xornal. O meu primeiro traballo. O meu primeiro día. Sentada soa agardando que chegara alguén, e ese alguén fuches ti. Sentáchesme  enfrente á túa mesa, e seguimos a nosa amizade, coma sempre. As nosas conversas entre o fume do tabaco. Un cigarro nos beizos, e un outro aceso no cinceiro.
 Partimos xuntos, e xuntos nos despediron os compañeiros. Despois daquela cea, os nosos camiños volveron separarse.
 
  Querido José Luis, grazas por aquela carta de cumpleanos que temerosa recibín en forma de artigo co nome da túa cantante favorita, Brenda Lee e que agora, próxima a data do meu aniversario,  rememoro con emoción. Velaí vai o texto sin censura, non como saiu publicado nun xornal compostelán.

 "CARTA DE CUMPLEAÑOS A UNA AMIGA"


 "Querida Cruz Concheiro:
Soy el tipo triste y soñador que se sienta a veintitantos años de tu mesa, mientras mira como posas sobre el lomo de “Chisco” el echarpe de tus manos. Me he enterado de que cumples dieciséis años y que pesaste casi cuatro quilos al nacer, que es lo que pesan los espeluznantes abuelos somalíes al morir; sé también que eres una chica de letras, y llevas en tus ojos la literaria tristeza de una de esas escasas mujeres que sólo se dan en los invernaderos de los poetas.
 Te he dejado un ramillete de letras en esta mesa, a veintitantos años de ti. ¡Mis manos han tocado tantas calamidades! podría escribirlas sobre la lápida de mis pulmones de cuarzo. Me fascina cuando miras al infinito con los ojos en falleba; es la mirada transparente por la que puedo leer una vida de folio y medio, y alegrarme de que haya gente así, y que en la mesita del café se siente una muchacha en cuyo aliento, se podría cosechar avena. Reconforta saber que, cuando uno sale de lodo, y sacude la mierda con la cabeza, encuentra mujeres que no cortan el pan con el clítoris."

 Volveremos a vernos no Savoy, coma sempre, na mesiña redonda de mármore, con un café e un cigarro, mentres Chisco pasa ledo ó noso carón para buscar esa caricia perdida.

 Ata sempre, José Luis,

 Brenda

martes, 21 de outubro de 2014

Edipo en Mérida


 Este verán por fin puiden disfrutar do festival de teatro clásico de Mérida. Foi unha noite morna, cunha brisa tépeda, e no espazo escénico unhas inquedantes máscaras agardaban ós centos de espectadores que se ían asentando no anfiteatro. A impresión de trasladarse na historia aos tempos de Augusto podía percebirse  percorrendo os túneles de acceso ó graderío, onde a iluminación semellaba fachos ardendo, e o rumor dos expectantes furaba na semioscuridade. Perdín a noción do tempo e deixei que a obra me absorbera completamente.
 Os mesmos conflitos do ser humano tantos centos de anos despois, seguen a ser os mesmos. Edipo vai a enfrentarse ó seu destino, e a sí mesmo. Na obra comprendín que a anagnórise que se produce no protagonista, é a mesma que nalgún momento da vida se pode producir en nós. Cando se toma de conciencia de un mesmo, ás veces acontece unha revolución.
  Desta experiencia compartida xurdiu unha reflexión. Vivimos entre un certo determinismo estoico, e un epicureísmo mal entendido. O Fatum, lei cósmica na que todo está determinado polo destino, pon en dúbida a existencia da liberdade, e do libre albedrío. Edipo non é quen de fuxir do seu destino tráxico, e sen sabelo, está dando cumprimento en cada paso que da cara o seu malfado.
 O destino segue a ser un tema de discusión actual. Preguntade quen cree no destino e sempre haberá dúas opinións. Eu concordo con Epicuro na súa mistura de hedonismo e ascetismo e tomo nota dos seus remedios para sobrelevar esta vida: Prescindir do temor a Deus, prescindir do temor á morte, pois non estaremos alí para vivila nin poderemos chorar por nós; e considerar que o único temor fundado é o medo á dor.
 Cando Edipo, envolto na súa extrema desesperación arrinca os ollos para vivir nas tebras, está renunciando ó suicidio, ainda sentíndose indigno da súa existencia. Cando o sangue corría polas meixelas do heroi, eu sentín unha fonda compaixón, e comprendín que os homes e mulleres do século XXI podemos vibrar coas mesmas emocións que os antergos, coas bágoas correndo no aplauso final.



mércores, 9 de xullo de 2014

Versos dende Inglaterra

Na partida de Monsieur.
On Monsieur's Departure, Elizabeth I de Inglaterra.

Sufro sen mostrar o meu descontento,
e amo, inda que deba aparentar odio.
Non me atrevo a expresar o meu sentir,
Parezo muda, ainda que falo por dentro.
Son e non son, en labaradas me conxelo,
pois deixei de ser eu mesma, non son máis miña.

Esta dor é como a miña sombra,
segue o meu voo e voa se a sigo,
acompáñame e fai o que fago,
e aflíxeme a súa pena, que comparto.
Non hai maneira de alonxala do meu peito
ata que a fin das cousas a desterre.

Insúflame unha paixón máis tenra,
pois blanda son, neve derretida,
ou has de ser cruel, amor, e así sexas amable:
deixa que flote ou permite que me afunda.
 Faime vivir con un dulce deleite,
ou déixame morrer para que olvide que teño amado. 

On monsieur's departure

I grieve and dare not show my discontent,
I love and yet am forced to seem to hate,
I do, yet dare not say I ever meant,
I seem stark mute but inwardly do prate.
I am and not, I freeze and yet am burned,
Since from myself another self I turned.

My care is like my shadow in the sun,
Follows me flying, flies when I pursue it,
Stands and lies by me, doth what I have done.
His too familiar care doth make me rue it.
No means I find to rid him from my breast,
Till by the end of things it be supprest.

Some gentler passion slide into my mind,
For I am soft and made of melting snow;
Or be more cruel, love, and so be kind.
Let me or float or sink, be high or low.
Or let me live with some more sweet content,
Or die and so forget what love ere meant.

  Estos son os versos da raíña Sabela I de Inglaterra, que no século XVI, cara 1550, escribía aparentemente para o Duque de Anjou, con quen andaba en negociacións matrimoniais. Mais o certo é que ocultaba o seu verdadeiro destinatario: o duque de Leicester, de quen andivo namorada. Malia súa sona de raíña virxe, ela foi enamoradiza e variada en afectos; e despois do gran desengano que padeceu con Thomas Seymour, seductor que ambicionaba o trono, colleu certo rexeitamento á cuestión do casamento. Muller dunha cultura superior, cuestión pouco habitual na época, tivo unha formación clásica moi ampla, ademáis de estudar outras linguas. Baixo o seu longo reinado de 44 anos, floreceu unha época dourada da literatura anglosaxona, lembremos a Shakespeare e Marlowe, estrelas lucintes no firmamento das letras inglesas que viron cómo as súas obras eran aplaudidas nese tempo, para trascender á eternidade.

luns, 16 de xuño de 2014

O QUE ELA DICÍA. (Maturai Eruttalan Centamputam)

 O QUE ELA DICÍA.



Antes ría con el
    todas as noites,



    as lentas ondas batían
    as súas extensas costas
    e a palmeira
    daba flores coma garzas
    xunto á auga.


os meus ollos era como flores de loto,
os meus brazos tiñan a graza do bambú
a miña fronte confundíase coa lúa.


         Pero agora.





Deste poeta indio pouco sabemos. Foi un poeta da corte Tamil que viviu no século III antes de Cristo.Os seus versos resultan sorprendentes pola plasticidade e a concreción. Abrín un libro de poemas ó azar, ó lado dun andel da biblioteca e atopei este poema que quero compartir con vós.

luns, 2 de xuño de 2014

ROMA, VULNERASTI COR MEUM



  

  Un nunca sabe se vai voltar a Roma, pero iso non importa, porque a Cidade está en nós, está no noso sangue mestizo de colonos e vencidos; levamos a Roma en cada verba, en cada pedra dos camiños, eses que sempre levan a Ela. A Urbs é a cidade aberta no noso imaxinario de Provincia latina.
 Dúas veces pisei a Cidade eterna, e as dúas sen pensar. Era Roma, na deslumbrante luz dourada e morna dun mediodía de xaneiro, atravesando as cortinas ata a cama art decó dun hotel da longa vía Cavour.  Roma tiraba por nós para percorrela sen descanso, ávidos de ver cada rúa, cada fonte, cada inscrición. De Norte a Sur as rúas sucedíanse cruzadas de calexas estreitas, de predios que lembraban as insulae dos antigos, e os nosos pés sentían o latexo dos vellos augures soterrados nos templos en ruina. A noite apreixounos na columna Traxana. Subidos na baranda ficamos mirando o monumento con extrañeza.  Xa facía frío e seguimos camiñando…
 Pola mañá, na Ponte de San Angelo, as estatuas cruzaban olladas baleiras que me estarrecían, el paseaba despistado contracorrente mentres todos parecían ir con presa. O Tévere tiña unha curiosa cor gris, como a cinza que deixa o paso do tempo por este mundo. Así o Circo Máximo parecía un fochanco pantasmal cando a noite o cubriu de escuridade. Ecoaban os berros dos miles de espectadores das carreiras de quadrigas no meu maxín, e case tiven medo. Apenas había luz naquel espazo, e sentín que de detrás de calquera árbore ía sair unha sombra asaltante. Revivín o espíritu da Roma tabernaria, suxa, perigosa, pero tamén gloriosa e fermosísima no Foro, onde roubei laurel, para que Xúpiter alonxe tronadas e Apolo coroe os teus versos.


luns, 5 de maio de 2014

Apertas

  Hai apertas que funden o ferro e a cerna dura. Hai apertas que levan nos brazos todo o lume do sentimentos e todas as verbas palpitando nelas. Apertas sinxelas e efusivas de encontro, e apertas de despedida que son un "ola!, voltamos a vernos!". Esas son as apertas que me gustan. As apertas fermosas que nunca din adeus, máis ben son un repaso ó tempo compartido durante horas, e revivido nuns segundos antes da partida.
 Teño un amigo que é master en abrazos. Chámase Ángel e pode transmitir nun intre de silencio máis que todas as músicas do mundo. O seu sorriso é un corazón coas portas e as xanelas abertas de par en par. Por iso é moi sinxelo dirixirse a el para contarlle calquera confidencia, vanalidade ou preocupación; a súa expresión convida a falar; sabe escoitar coa atención absoluta do confesor da raíña. Estar ó seu carón é un pracer e un privilexio, porque é quen de facerte sentir importante con so quedarse mirando, agardando coa ollada asombrada calquera conversa por pequena e nimia que sexa.
 Aproveito esta xeira para enviarlle unha aperta que sei que será recibida con toda a forza e todo o cariño.

(Para Ángel Castro, que ten a extraordinaria virtude de saber abrazar e escoitar).

xoves, 27 de marzo de 2014

Wislawa Szymborska. A irrepetible discreción


nADA DÚAS VECES     

Nada ocorre dúas veces
e nunca ocorrirá
  Nacemos sen experiencia
morreremos sen rutina.
Inda que foramos os alumnos
máis torpes na escola do mundo,
nunca máis repasaremos
ningún verán nin ningún inverno.
Ningún día se repite,

non hai dúas noites iguais,
dous bicos que deran o mesmo,
dúas miradas nos mesmos ollos.
Onte alguén pronunciaba
o teu nome na miña presenza,
sentín coma se, de súpeto, caera
unha rosa pola fiestra aberta.
Hoxe, cando estamos xuntos,
volvo o rostro cara o muro.
Rosa? Cómo é a rosa?
é flor? ou quizais pedra?
E por qué ti, mala hora,
te enredas nun medo inútil?
Existes, pois estás pasando,
pasarás, - por iso es fermosa.

Sorrintes, abrazados,
intentemos encontrarnos
inda que sexamos distintos
coma dúas gotas de auga"

" O poeta contemporáneo é escéptico e desconfía incluso- ou máis ben principalmente- de sí propio. Con desgana confesa públicamente que é poeta-como se se tratara de algo vergoñento. Neste tempo barulleiro, é máis fácil que admitamos os vicios propios, con tal de causar fortes efectos; móito máis difícil é recoñecer as virtudes, pois están escondidas máis profundametne, e ata un mesmo, non cree tanto nelas".

  Nesta tarde de marzal  apeteceume reler algún poema mentres agardo enchendo o tempo baleiro dun día fresco entre nubes. Escribo non lonxe do mar, tras dunha cristaleira, con xente falando de fondo e algunhas olladas perdidas, para compartir a palabra emotiva, sinxela e fonda da polaca Wislawa Szymborska, premio Nobel no 1996. Recollo parte do seu discurso de aceptación do premio, pois as súas palabras válenme de reflexión extrapolable á vida máis aló dos versos; cántas veces ocultamos o que temos de bo para evitar ser feridos. Cánta piedade se esconde nas almas que queda oculta na brétema do inconsciente!

martes, 24 de decembro de 2013

Tras Fonte do Briso


 Escribo nunha noite crúa de invernía, escoitando a choiva a pegar nas tellas en refachos que estarrecen. O vento asubía e a lámpada afrouxa a tenue luz, quizais algún poste caia co vento e quede ás escuras. Estou no campo, como é de supoñer, xa que, na cidade, a tempestade esvaece nas luces de cores dos carteis, anuncios ou farolas perdendo parte do seu poder medoñento.
 Quería falar nesta véspera de Nadal dun lugar que poucos coñecen e onde foron a parar os soños da nenez dun home forte e lanzal, que polas noites loita contra as pantasmas dos días pasados e polo día sorrí soñando con voltar ós verdes prados da inocencia.  En Tras Fonte do Briso durmen os anceios de liberdade, os recordos dun tempo mellor, onde a felicidade era trizar herbas sorbendo a dozura da savia e os sabores regalados pola Natureza. A felicidade era correr polo campo e ollar nas noites de verán as estrelas fuxidías pedindo desexos que sempre se cumprían. Tras Fonte do Briso é a Arcadia onde queremos regresar os desterrados da natura que, sen nos dar de conta, acabamos pisando a diario as baldosas e o asfalto, e os que, cando vemos agromar unhas herbiñas na xunta de dous bloques de cemento, unha certa emoción nos percorre dicindo "velaí a forza da natureza!".
 En Tras Fonte do Briso, esta noite o temporal brúa chamando polos tempos. Saloucando polos nenos que xa non irán xogar na herba sempre verde da infancia. A Tras Fonte do Briso chegarán outra vez os soños dun home que na súa grandeza fermosa acariña algunhas noites os meus.

mércores, 11 de setembro de 2013

Elas


 Son elas, as mulleres da miña historia. É a instantánea dunha tarde de primavera de principios dos 60 en Ordes, provincia da Coruña. Unha partida xogada nunha casa desaparecida, nun tempo que se foi. Miña bisavoa, no claroscuro, tirando as cartas sobre da mesa coa ollada desconfiada do tafur, coa expresión fechada de quen viu pasar os días sen home, cos fillos fuxidos da postguerra, coa forza e o xenio que empurra a loitar para sair adiante cada día detrás dun mostrador onde a vara de medir era igual para todos. As fillas sorrindo; as mans que bordaron enxovais agora terman dos naipes no tardío abril das súas vidas. Elas, que ecoaban os seus risos na galería da casa, sentaban logo na mesa redonda enredando o tempo parado diante daquela fiestra aberta de par en par. A bisavoa, Xoana, nos últimos anos, para mercar a compañía dos netos deixábase gañar a partida; ela, que nunca quixo ser perdedora, amolecía o seu corazón engurrado de noites de soedade para manter o relampo da rapazada.
 Qué foi daquel tempo?

mércores, 21 de agosto de 2013

Noite de agosto


"La noche por ser triste carece de fronteras.
Su sombra en rebelión como la espuma,
rompe los muros débiles
avergonzados de blancura;
noche que no puede ser otra cosa sino noche.

Acaso los amantes acuchillan estrellas,
acaso la aventura apague una tristeza.
Mas tú, noche, impulsada por deseos
hasta la palidez del agua,
aguardas siempre en pie quién sabe a cuáles ruiseñores.

Más allá se estremecen los abismos
poblados de serpientes entre pluma,
cabecera de enfermos
no mirando otra cosa que la noche
mientras cierran el aire entre los labios.

La noche, la noche deslumbrante,
que junto a las esquinas retuerce sus caderas,
aguardando, quién sabe,
como yo, como todos."

 Luis Cernuda